Tazminat Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Kıdem Tazminatı Hesaplama Nasıl Yapılır?

Toplumsal hayatta karşılaşılan bir çok alanda ihtiyacınız olan tazminat hesaplamasını hukuki ve doğru adımlarla yapabilmeniz için gerekli tüm bilgileri aşağıda yazıyoruz. Yazımızda kıdem tazminatı hesaplama, ihbar tazminatı hesaplama, evlilik tazminatı hesaplama, iş kazası tazminatı hesaplama, destekten yoksun kalma tazminatı hesaplama, kötü niyet tazminatı hesaplama, emeklilik tazminatı hesaplama, askerlik tazminatı hesaplama, manevi tazminat hesaplama ve haksız tutuklama tazminatı hesaplama ile ilgili tüm bilgileri bulabilirsiniz.

Kıdem tazminatı,  genel olarak işçinin kıdemi dikkate alınarak iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda alınan tazminat türüdür.

4857 sayılı İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı alabilmenin iki koşulu vardır. Bunlar; süre ve sözleşmenin kıdem tazminatına hak kazanabilecek şekilde sona ermesidir.

Aranan süre koşulu asgari bir yıldır. Yani işçinin işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir.

Sözleşmenin kıdem tazminatına hak kazanabilecek şekilde sona ermesi gerekmektedir. Sözleşmeyi işçi sona erdirirse;

İşçinin;

• Vefat etmesi,
• Muvazzaf askerlik nedeniyle istifa etmesi,
• Emekli olması,
• Yaş dışında emeklilik hakkını kazanıp istifa etmesi,
• 4857 sayılı İş Kanunu’nun m.24’te sayılan haklı nedenle fesih hallerinin bulunması üzerine istifa etmesi,
• Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde istifa etmesi halinde işçi, kıdem koşulunu da sağlamışsa kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

Sözleşmeyi işveren sona erdirirse;

• 4857 sayılı Yasa’nın 25.maddesinin ikinci fıkrası uyarınca işveren iş sözleşmesini, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymadığı için sona erdirirse kıdem tazminatı ödenmez. Diğer tüm hallerde kıdem koşulu sağlanmışsa, tazminat ödemesi yapılır.

Kıdem tazminatı hesap edilirken kıdem süresi ve işçinin aylık ücreti dikkate alınır.

Kıdem süresi işçinin fiili olarak çalışmaya başladığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Kısmi zamanlı çalışanlar için de bu kural geçerlidir.

İşçinin aylık ücreti hesap edilirken; bir ay 30 gün sayılır, ücret işçinin en son aldığı, brüt ve giydirilmiş ücretidir. Giydirilmiş ücret ,işçiye maaşının yanında periyodik olarak verilen ücret, ikramiye, hediye vs. de dahil olduğu ücrettir.

İşçi kaç yıl çalıştıysa, o yıl kadar ay ile bir aylık giydirilmiş ücreti çarpılarak kıdem tazminatı bulunur. Eğer yıl hesabında küsurat var ise 30 gün ile oranlanılarak hesaplama yapılır.

Kıdem tazminatının tavan sınırı bulunur.  Bu sınır en yüksek devlet memurunun emekli olduğundaki emeklilik ikramiyesidir. Bu kişi Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanıdır.

İhbar Tazminatı Hesaplaması Nasıl Yapılır?

İş sözleşmesinin tarafları iş sözleşmesini feshetmeden önce birbirlerinin iş hayatını aksatmayacak şekilde önlemler almak mecburiyetindedir. Bu sebepten ötürü iş sözleşmesinin feshedilmesinden önce sözleşmenin diğer tarafına belli bir müddet önceden haber verilmesi yani feshin ihbar edilmesi gerekir.

İhbar süreleri 4857 sayılı Yasanın 17. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:

• 6 aya kadar olan iş için 2 hafta önceden,
• 6 ay ile 1,5 yıl arası kadar olan iş için 4 hafta önceden,
• 1,5 yıl ile 3 yıl arası kadar olan iş için 6 hafta önceden,
• 3 yıldan fazla sürmüş olan iş için ise 8 hafta önceden ihbar edilmesi gerekmektedir. Bu süreler sözleşmeyle azaltılamaz ancak arttırılabilir.

İhbar süresinin bitimi ile iş sözleşmesi sona erer.

İhbar süresi ne kadar ise o kadar gün işçiye günde iki saatten az olmamak üzere yeni iş arama izni verilir. İşveren eğer işçiyi bu süreler içerisinde çalıştırırsa, çalıştırdığı sürenin ücretini %100 zamlı öder.

Eğer ihbar süresine uyulmadan iş sözleşmesi feshedilirse fesheden tarafından, diğer tarafa bir aylık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenmek durumunda kalınır. Ücret bakımından kıdem tazminatında olduğu gibi son, brüt ve giydirilmiş ücret dikkate alınır.

Emeklilik ve askerlik nedeniyle işten ayrılmak, ölüm nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesi veya evlilikten itibaren 1 yıl içinde kadın işçinin istifası, belirli süreli sözleşmelerin süresinin bitmesi nedeniyle ihbar tazminatı uygulanmaz.

Evlilik Tazminatı Hesaplama Nasıl Yapılır?

Evlilik tazminatı ifadesi ile evlilik hukuku bakımından bir düzenleme değil, iş hukuku bakımından bir konunun ele alındığını ifade etmekte fayda vardır.

Evlilik tazminatı kadın işçinin evlendikten sonraki 1 yıl içerisinde işten ihbar sürelerinden muaf olmak üzere, haklı neden sunmasına gerek olmaksızın ayrılması neticesinde işverenin kendisine tıpkı kıdem tazminatı hesabında olduğu gibi hesaplanılarak verdiği bir ücrettir.

4857 sayılı Yasa’nın 120.maddesine göre 1475 sayılı Yasa’nın m.14 hükmü kıdem tazminatı bakımından uygulanacaktır.

Kıdem tazminatı:
Madde 14
“…kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.”

İş Kazası Tazminat Hesaplaması Nasıl Yapılır?

İş kazası tazminatı, işverenin kusuru nedeniyle işçinin zarar görmesi neticesinde, mahkeme eli ile talep edilen maddi veya manevi tazminat türüdür.

İşveren iş yerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamını tesis etmekle ve gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

İş kazası tazminatı TBK hükümlerince maddi veya manevi tazminat şeklinde talep edilir. Türk Borçlar Kanunu’nda ise Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri başlığı altında 49 vd. maddelerince tazminata ilişkin hükümler tatbik edilir. Bu davalarda zamanaşımı mağdurun, zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren başlamak üzere 2 yıldır.

İş sözleşmesindeki hükümlere göre sözleşmeye aykırılıktan dolayı da tazminat istenilmesi mümkündür. Bu halde ise sözleşmeye aykırılığın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıldır.

Tazminat için işverenin kusurunun olması veya eğer işçinin kusuru var ise işverenin kusurunun işçinin kusurundan daha fazla olması, işçinin zararının olması, hukuka aykırı bir fiilin, zararla haksız fiil arasında nedensellik bağının bulunması gerekmektedir.

İş kazasında işçinin zararları her kalem üzerinden hesaplanır. Durum hal ve koşullar dikkate alındığında, işçinin zararı ile orantılı şekilde, işverenin işçiye iş kazası tazminatı ödemesine karar verilir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Destekten yoksun kalma tazminatı, işçinin iş kazası nedeniyle vefat etmesi durumunda, işçi çalışsaydı destekte bulunacağı kişilere, işçinin vefat etmesi dolayısıyla destekte bulunamaması nedeniyle ödenmesi gereken bir tazminat türüdür.

Bu tazminat türü TBK’nın 53 vd. maddelerinde düzenlenmiştir.

Destekten yoksun kişiler, işçinin bakmakla yükümlü olduğu kişiler olabileceği gibi, destekte bulunmayı taahhüt ettiği kişiler de olabilir.

Tazminat; ölen işçinin geliri dikkate alınarak, destekten yoksun kalan kişilerin yaşı ve ihtiyacına göre pay edilmek suretiyle hesaplanır.

Bahsi geçen tazminat için zamanaşımı zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenilmesinden itibaren 2 yıldır, herhalde 10 yıldır.

Kötü Niyet Tazminatı Hesaplama Nasıl Yapılır?

Kötü niyet tazminatı, iş güvencesi kapsamında olmayan işçinin iş sözleşmesinin kötü niyetli olarak feshedilmesi üzerine ödenen bir tazminat türüdür.

Kötü niyet tazminatı hem Türk Borçlar Kanunu’nda hem de 4857 İş Kanunu’nda öngörülmüştür.

Tazminatın gündeme gelebilmesi için;

İş güvencesi kapsamında çalışan bir işçi olunmaması gerekir. Yani;

1. İşyerinde otuzdan az işçinin çalışıyor olması gerekir. Sayı hesabında işverenin aynı işkolundaki işyerlerinde çalışan işçiler dikkate alınır.
2. İş sözleşmesinin işveren tarafından kötü niyetle feshedilmesi gerekir.
3. İşçinin sürekli ve belirsiz süreli çalışan olması gerekir.

Kötü niyet tazminatı hesap edilirken işçinin kıdemine göre ihbar süreleri dikkate alınır. İşçinin kıdemine uygun ihbar süresinin üç katı tutarının karşılığı olan bedel tazminat olarak işçiye ödenir. Buradaki ücret işçinin bir aylık giydirilmiş ücretidir. Örneğin, işçinin kıdemi 5 ay ise ihbar süresi 2 haftadır. Dolayısıyla işçiye 6 haftalık giydirilmiş aylık ücretten hesap edilerek kötü niyet tazminatının ödenmesi gerekir.

Emeklilik Tazminatı Hesaplama Nasıl Yapılır?

Emeklilik tazminatı, iş sonu tazminatı veya emeklilik ikramiyesi şeklinde de adlandırılır. Emeklilik tazminatı ile işçinin emekli olduktan sonra hak kazandığı kıdem tazminatı da anlaşılabilir.

Emekli olduktan sonra hak kazanılan kıdem tazminatına ilişkin düzenleme yukarıda ele aldığımız kıdem tazminatı ile aynıdır.

Emeklilik ikramiyesinde 30 yılı aşan fiili hizmet süreleri dikkate alınmaz. Fiili hizmet yılı ile emekli olunduğu halde alınacak tutarın çarpımı ile emeklilik ikramiyesi hesaplanmış olacaktır.

Askerlik Tazminat Hesaplama Nasıl Yapılır?

Muvazzaf askerlik nedeniyle iş sözleşmesini sona erdiren işçinin almaya hak kazandığı kıdem tazminatı, askerlik tazminatı olarak da bilinir.

Kıdem tazminatına ilişkin yaptığımız açıklamalarda da görüleceği üzere; işçiye kıdem tazminatı oluşan özel durum neticesinde, fesih nedenin haklı olması ve ihbar süresine uyulması aranmaksızın ödenmek zorundadır.

Hesaplanması kıdem tazminatı hesabı ile aynıdır.

Manevi Tazminat Hesaplama Nasıl Yapılır?

Manevi tazminatın gündeme gelebilmesi için kusurlu ve hukuka aykırı bir hareketle manevi zarar verilmesi ve bu zararla hareket arasında nedensellik bağının bulunması gerekmektedir.

Manevi tazminat, Türk Hukukunda zenginleşme aracı değildir. Hâkim somut olaya göre durumun vahametini de dikkate alarak bedensel zarara uğrayan kişiye veya zarara uğrayanın veya ölenin yakınlarına uygun bir miktar ödenmesine karar verilebilir.

Manevi tazminat MADDE 56-
“Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.”

Haksız Tutuklama Tazminat Hesaplama Nasıl Yapılır?

Suç soruşturma ve kovuşturma sırasında haksız yere tutuklanan, yakalanan kişinin tazminat isteyebilmesi 5271 sayılı CMK’nın 141 vd. maddelerince mümkündür.

Hükmün kesinleşmesinden itibaren 3 ay içerisinde ve her halükârda 1 yıl içerisinde tazminat isteminde bulunulması gerekmektedir.

Haksız tutuklama tazminatı ile maddi ve manevi zararlar talep edilebilir. Eğer haksız tutuklanan kişinin tutuklanması nedeniyle tutuklu kaldığı sırada cezaevinde yaptığı masraflar, ekonomik kaybı, taşınır veya taşınmazında bir zarar meydana geldiyse maddi yönden tazminat istenebilir.

Bununla birlikte haksız yere tutuklanan kişinin içinde bulunduğu hal ve koşullar dikkate alındığında, girmiş olduğu psikoloji buhran, depresyon gibi manevi zararları dolayısıyla da tazminat istenebilir.

Tazminatın tutarı somut olaya göre değişkenlik gösterir.

Tazminat isteyemeyecek kişiler CMK’nın 144. maddesinde detaylı şekilde düzenlenmiştir.

Dava görevli mahkeme ağır ceza mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise zarara uğrayanın oturduğu yer mahkemesidir.