Ülkemizde 4 milyon işçi sigortasız bir şekilde çalıştırılmaktadır. Bu sigortasız çalışan işçilerin bir kısmı çalışırken primlerinin ödenmediği bilirken bir kısmı ise işten ayrıldıktan sonra primlerinin ödenmediğini farkına varmaktadır. Diğer bir yandan sigortası için işverenin yapacağı masrafı maaş olarak alan işçiler de bulunmaktadır. Ancak ne olursa olsun bir işçinin sigortasız bir şekilde çalıştırılması İş Kanunu’na aykırı olmaktadır. Bu sebeple de sigortasız çalıştırılan işçilerin bazı hakları doğabileceği gibi sigortasız işçi çalıştıran işverenlere de para cezaları uygulanmaktadır.
İşyerlerine yapılan denetimlerde tespit edilen sigortasız işçi çalışma durumunda verilen yüklü cezalar dahi sigortasız işçi çalıştırmaktan vazgeçmiyorlar. Ancak işçilerin sigortasız bir şekilde işlerine devam etmesinin birçok zararı bulunmaktadır. Bunların başında ise işçilerin sağlık bakımından mahrum kalmaları bulunmaktadır. SGK primleri düzenli bir şekilde ya da hiç yatırılmayan işçiler devletin sunmuş olduğu sağlık imkanlarından yararlanamamaktadır. Bunun yanında mesleki hastalık ya da iş kazalarında da işçiler kayıp yaşamaktadır. Sağlık alanında yaşanılacak olan bu kayıpların yanında işçiler işlerinden çıkarılmaları durumunda işsizlik maaşından da yararlanamayacaklardır. Son olarak SGK primleri yatırılmayan işçiler emeklilik haklarından da mahrum kalacaklardır.
Sigortasız İşçi Çalıştıran İşveren Nereye Şikayet Edilir?
Sigortasız bir şekilde çalıştırılan işçinin işverenini şikayet hakkı bulunmaktadır. Bu şikayetler öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılması gerekmektedir. SGK’ya yapılan bu şikayetler kuruma dilekçe yolu ile yapılabileceği gibi ALO 170 hattından sözlü olarak da yapılabilmektedir. Ayrıca işçiler şikayetlerini CİMER üzerinden de iletebilmektedir.
Bunun yanında SGK şikayetinden sonuç alınamaması durumunda sigortasız çalıştırılan işçiler İş Mahkemesine de başvurabilmektedir. İş Mahkemelerinin iş yüküne bağlı olarak sonuç alma süresi uzamaktadır. İş Mahkemesine başvurması gereken işçilerin çalışmaya devam etmek istemesi gerekmektedir. Bu sayede İş Mahkemeleri tarafından sigortasız çalışılan günlerin tescili yapılabilir.
İşçi Deneme Süresinde Sigortasız Çalıştırılabilir mi?
İşçi ve işverenin korunması için kanunen belirlenen deneme süresi 2 ay olmaktadır. Bu süre toplu iş sözleşmeleri ile 4 aya kadar uzamaktadır. Deneme süresi hem işçilerin hem de işverenlerin iş ile uyumlu olup olmadıklarını denedikleri bir süredir. Eğer işveren işçinin yeterli olmadığını fark ederse ilk 2 ay içerisinde tazminatsız bir şekilde işten çıkarabilir. Diğer bir yandan işçide işten çıkmak isterse bu 2 ay içerisinde ihbar tazminatı olmadan işten ayrılabilir.
Ancak işçi deneme süresi yanlış anlaşılan bir olgu olmaktadır. İşverenlerin önemli bir bölümü bu süre içinde ki işçilere sigorta yapmayabileceklerini düşünmektedir. Ancak bu tamamen yanlış bir yargıdır. Çünkü işçiler çalışmaya başladıkları ilk günden itibaren sigortalı bir şekilde çalışmaları gerekmektedir.
Sigortasız Çalışan İşçinin Hakları Nelerdir?
İşçiler için yapılan sigortalar SSK olmaktadır ve birçok yönüyle emekli sandığı sisteminden ayrılmaktadır. Bu farkların başında SSK sisteminde işçiler çalıştıkları süre boyunca primlerini ödemeleri bulunur. Bu primler işçi yerine işveren tarafından ödenmektedir. Bu özelliğinden dolayı da SSK sisteminin özel sigorta sistemi ile benzerlik göstermesini sağlamaktadır.
İşçi ve işverenlerden toplanan bu primlerden de işçilerin sağlık ve emeklilik giderleri karşılanmaktadır. Ayrıca mesleki hastalık ya da iş kazası gibi durumlarda da bu primler işçileri korumaktadır. Son olarak emeklilik haklarında da problemler yaşamaktadır.
Sigortasız çalıştırılan işçilerin yaşadığı bu kayıpların karşılanması için hakları bulunmaktadır. Bunun yanında sigortasız bir şekilde çalıştığı içi işverenini şikayet eden işçiler de işlerinden çıkarılıyor. İşçilerin yaşamış olduğu tüm bu kayıpların karşılanması için kanun tarafından bazı haklar tanınmıştır. Bu hakların başında ise tazminat hakkı bulunmaktadır. Sigortasız çalıştırıldığı için şikayet hakkını kullanan işçilerin işten çıkarılması durumunda işçiler işe iade davası açabilmektedir. Bunun yanında yaşadıkları kayıpların karşılanması için tazminat hakkı da faizi ile birlikte korunmaktadır.
30 günden daha fazla sigortasız bir şekilde çalışan işçiler genellikle işe iade davalarını kazanmaktadır. Eğer işveren işçiyi işe başlatmaz ise o zaman işverenin 4 ile 8 ay arasında değişen sürelerde işçiye maaşını ödemekle yükümlü olmaktadır.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Nedir?
İşverenlerin sigortasız işçi çalıştırmaları ve bunun tespit edilmesi durumunda büyük cezalar ile karşılaşmaktadır. sigortasız işçi cezası şu şekilde sıralayabiliriz.
- 1 ay boyunca sigortasız çalıştırılan işçiler için 4 asgari ücret değerinde para cezası,
- Kayıt dışı işçilerin bordrolarının bulunmamasından dolayı yarım asgari ücrete denk para cezası,
- İşçinin yasal deftere kaydının bulunmamasından dolayı yarım asgari ücrete denk para cezası,
- İşverenin 1. sınıf tüccar olması durumunda bilanço defterinde var olmayan her bir işçi için 38 asgari ücrete denk para cezası,
- Defter tutmayanlara 29 asgari ücrete denk para cezası,
- İşveren teşvik hakkını 1 yıl süre ile kaybetmesi,
İşçinin Sigorta Girişi Ne Zaman Yapılmalıdır?
İşçilerin sigorta girişlerinin yapılması için genel kural işçilerin işe başlamadan önce yaptırmasıdır. Ancak bazı mesleklerde bu durum geçerli olmamaktadır. Genel olarak sigorta girişinin en azından bir gün önce girişinin yapılmış olması gerekmektedir.
Ancak tarım işçilerinde, inşaatlarda ve balıkçılık faaliyetlerinde işçilerin sigorta girişleri işçinin işe başladığı gün yapılabilmektedir. Ayrıca diğer ülkelere nakliye işi yapan uçak, tır ya da gemi gibi araçların çalışanları sefer esnasında işe alınması durumunda sigorta girişlerinin 1 ay içinde yapılması gerekmektedir.
Bunların yanında yeni açılan ve ilk defa kurum tescili yapılan işyerlerinde de işçilerin sigorta girişlerinin bir ay içinde yapılması gerekmektedir. Stajyerlerin sigorta bildirimleri ise işe başladıkları günde yapılması gerekmektedir. Toplum yararına olan işyerlerinde çalışmaya başlayacak olan işçilerin sigorta bildirimlerinin ise işe başlamadan önce yapılması gerekmektedir.
Eğer çalışmaya başlayan işçinin SGK girişi yapılmamışsa o zaman işçinin kendini en geç 1 ay içinde SGK’ya bildirmesi gerekmektedir.
