İş hayatında en çok karşılaşılan sorunlardan birisi olan fazla mesai ücretleri olmaktadır. Fazla mesai ücreti hesaplamaları ile yapılan yanlışlıklar sebebiyle işverenlere sıklıkla dava açılmaktadır. Ancak şunu belirtmekte fayda var ki fazla saatlerle çalışma ile zorunlu veya olağanüstü hallerde yapılan fazla sürelerle çalışma birbirinden farklı olmaktadır.
Fazla mesai bir işyerinde işçinin 45 saatlik çalışma süresinden daha fazla sürede çalışması olarak tanımlanmaktadır. İş kanununda belirlenen bazı sınırlar bulunmaktadır. Bu sınırlardan birisi de işçilerin günlük çalışma saatlerinin günlük olarak 11 saatin üzerinde olmamasıdır. Bu sürenin içerisinde dinlenme ve yemek süreleri bulunmamaktadır. Ayrıca 18 yaşından daha küçük olan işçilerin, çocuk emziren annelerin, ve kısmi süreli iş sözleşmelerinin günlük çalışma saatlerinin dışında fazla mesai yapmaları yasak olmaktadır.
Kanunda fazla mesai olarak bir kavram bulunmamaktadır. Ancak 45 saatten fazla yapılan çalışmalar fazla çalışma olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmalar da ek ücret ile telafi edilmektedir. 45 saatten daha az çalışılan işyerlerinde işçilerin normal çalışma süresi ile 45 saat arasında kalan çalışmalar farklı şekillerde hesaplanmaktadır. Örneğin normal çalışma süresi 30 saat olan bir işçinin fazla mesailer ile haftalık çalışma süresi 50 saat olduysa o zaman 15 saatlik kısım için işçiye %25 fazla ücret ödenirken, geriye kalan 5 saatlik çalışma için %50 fazla ücret ödenmektedir.
Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
İşçilerin haftalık 45 saatten daha uzun çalışması fazla mesai olmaktadır. Bu durumda olan işçilerin çalıştığı her fazla saat için farklı bir ücret hesaplanmaktadır. mesai hesaplama için yapılması gereken öncelikle işçinin saatlik ücretinin hesaplanması gerekmektedir.
İşçilerin saatlik ücretinin hesaplanması için aylık gelirlerinin 225’e bölünmesi ile bulunmaktadır. Örneğin 4000 lira alan bir işçinin saatlik ücreti 4000/225=17,77 olmaktadır.
İkinci aşamada ise saatlik mesai ücretinin hesaplaması bulunmaktadır. Bunun içinde normal saatlik ücretinin 1,5 ile çarpılması yeterli olacaktır. Bu örnekte 17,77*1,5=26,66 lira olmaktadır.
Son olarak ise çıkan bu saatlik ücret çalışılan fazla saatler ile çarpılması gerekmektedir. Örnekteki işçi aylık 10 saat çalıştığı düşünülürse bu işçinin aylık fazla mesai ücreti 10*26,66=266,6 olmaktadır.
Fazla mesai ödemelerinin işçilerin aylık ödemeleri ile birlikte yapılması gerekmektedir. Ayrıca yaptırılan fazla mesailer ile ilgili raporların işçilerin özlük dosyasında saklanması gerekmektedir. Fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi durumunda ise işçiler faizi ile birlikte almaya hak kazanmaktadır. Fazla mesai ücretlerinin faizleri ise bankaların günlük mevduat faizleri ile aynı olmaktadır. Uygulanan faiz en yüksek günlük mevduat faiz oranları olmaktadır.
Hafta Tatili Fazla Mesai Ücretleri Nasıl Hesaplanır?
İş Kanunu’nda yer alan hafta tatilinin tanımı; 7 günlük çalışma süresi içinde işçilerin en az 24 saat ve kesintisiz olarak verilen dinlenme hakkı olmaktadır. Hafta tatillerinde de işçilere tam ücret ödenmektedir ve bu ücret karşılığında iş beklenmemektedir.
Hafta tatillerinde çalıştırılan işçiler için hesaplanan fazla mesai ücretleri ise farklı hesaplanmaktadır. Bu hesaplamalar da işçilerin saatlik ücreti 2,5 ile çarpılmaktadır. Yukarıda ki örnekten yola çıkarsak saatlik ücreti 17,66 lira olan işçi eğer hafta tatilinde çalışırsa o zaman saatlik ücreti 17,66*2,5=44,15 lira olmaktadır. Daha sonrasında ise bu sonucun bir ay içinde yapılan toplam hafta tatili izni mesai saati ile çarpılması gerekmektedir.
Pazar Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Eğer işçilerin hafta tatili pazar olarak hesaplanmış ise o zaman pazar günleri yapılan çalışmalar fazla çalışma olarak adlandırılacaktır. Bu durumlarda ise işçilerin saatlik ücretlerinin 2,5 ile çarpılması gerekmektedir. Ancak işçi için belirlenen hafta tatili pazar dışında herhangi bir gün ise o zaman pazar günü çalışması normal çalışma saatinden sayılacaktır.
Resmi, Dini Bayram Fazla Mesai Ücretleri Nasıl Hesaplanır?
29 Ekim, 23 Nisan, Kurban Bayramı gibi resmi ve dini bayramlarda işçilerin izin kullanması gerekmektedir. İzin kullanılan bu günlerin ücretlerinin ise iş karşılığı beklenmeden ödenmesi gerekmektedir.
Ancak resmi ve dini bayramlarda işçilerin izin kullanması yerine çalışmaları durumunda farklı ücret uygulamasının yapılması gerekmektedir. Bu izin günlerinde uygulanan ücret normal saat ücretinin iki katı olarak hesaplanmaktadır.
Yukarıda verilen örnekten devam etmek gerekirse 17,66 lira olan saatlik ücretinin 17,66*2= 35,32 olacaktır. Daha sonrasında bu saat ücretinin resmi tatilde çalışılan saat ile çarpılması gerekmektedir.
Gece Çalışması Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Bir çalışmanın gece çalışması olarak adlandırılmasının için 20:00 ile 06:00 saatleri arasında gerçekleşmesi gerekmektedir. İş Kanunu’na göre işçilerin gece çalışmasını 7,5 saatten fazla çalışmaları yasaklanmıştır. Ancak bazı mesleklerde işçinin izni ile gece çalışma saatleri artırılmaktadır. Diğer bir yandan işçiler en fazla birbiri ardına 2 haftadan daha fazla gece çalıştırılamaz. Ayrıca işçilerin gece çalışmaları için en az 11 saatlik dinlenme sürelerinin bulunması gerekmektedir.
Toplu iş sözleşmesinin bulunmadığı işyerlerinde gece çalışmaları için farklı ücretler uygulanabilmektedir. Ancak toplu iş sözleşmesinin bulunmadığı iş yerlerinde gece çalışması ile gündüz çalışması arasında hiçbir fark bulunmamaktadır. İşçilerin gece vardiyasında fazla mesai yapması durumunda ise gündüz çalışması ile aynı şekilde hesaplanmaktadır.
İşçinin Yıllık Çalışma Süresi En Fazla Kaç Saat Olabilir?
İşçilerin rızası dahilinde fazla mesai yapabilir. Ancak yıl içerisinde yapılan fazla mesailerin İş Kanunu’nca belirlenmiş olan sınırları bulunmaktadır. İş Kanununda belirlenen bu sınır 270 saat olmaktadır. İşverenler yıl içerisinde 270 saatten daha fazla süreyle işçileri çalıştırması yasaktır.
Sitemiz üzerinden ayrılmadan Avukata Sor sayfamızdan sorularınızı sorabilirsiniz veya işçi Avukatı Aytaç Kındır’a doğrudan ulaşabilirsiniz.
