İstinaf Mahkemesi Nedir?
İstinaf Mahkemesi, hukuki meseleler bakımından 6100 numaralı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 341 ve devamı maddelerde; ceza davaları yönünden 5271 numaralı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 272 ve takip eden maddelerde; idari davalar açısından ise 2577 numaralı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45 ve sonrasındaki maddelerde yer alan düzenlemelerle tanımlanmıştır.
Bu mahkeme, aynı zamanda bölge adliye ya da idare mahkemesi olarak da bilinir ve birinci derece mahkemeleri ile Yargıtay veya Danıştay arasında, birinci derece mahkemelerden daha üst bir konumda yer alır.
Birinci derece mahkemesinde alınan kararlar, eğer istinafa açık ise, belirlenen süre içinde bölge adliye mahkemesine istinaf başvurusunda bulunabilirsiniz.
Ceza ve hukuk davalarında bu mahkeme, bölge adliye mahkemesi olarak işlev görürken, idari yargıda bölge idare mahkemesi olarak faaliyet gösterir.
İstinaf Mahkemesinin Verebileceği Kararlar
A) Hukuk Davalarında:
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 353. maddesine göre, istinaf mahkemesi şu kararları verebilir:
- İlk derece mahkemesinin kararını, esasına bakılmaksızın kaldırabilir ve davanın tekrar incelenmesi amacıyla kararı geri gönderebilir.
- İlk derece mahkemesinin kararını, usul ve esas yönünden hukuka uygun bulursa, başvuruyu reddedebilir.
- İlk derece mahkemesinin kararını düzeltebilir ve esas hakkında yeniden karar alabilir.
- İlk derece mahkemesinin kararını esaslı bir şekilde inceledikten sonra, kararı kaldırabilir ve esasa dayalı olarak reddedebilir.
B) Ceza Davalarında:
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 280. maddesine göre, istinaf mahkemesi aşağıdaki kararları alabilir:
- İlk derece mahkemesinin kararında hukuka aykırı bir durum varsa, bu durumu düzeltebilir ve istinaf başvurusunu esasa dayalı olarak reddedebilir.
- İlk derece mahkemesinin hükmünü bozabilir ve dosyanın yeniden incelenmesi için geri gönderebilir.
- Davanın yeniden görülmesine karar verebilir.
C) İdari Davalarda:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun (İYUK) 45. maddesine göre, istinaf mahkemesi şöyle karar verebilir:
- İlk derece mahkemesinin kararını hukuka uygun bulursa, istinaf başvurusunu reddeder.
- Bölge idare mahkemesinin kararında maddi bir yanlışlık tespit ederse, bu yanlışlığı düzeltebilir.
- İlk derece mahkemesinin kararını hukuka uygun bulmazsa, kararı kaldırabilir ve bu durumda esas hakkında yeniden karar alabilir.
İstinaf Yoluna Gidilemeyecek Kararlar
Hukuk davalarında, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) gereğince, 341. madde dışında belirtilen kararlara karşı istinaf etmek başvurusunda bulunulamaz. Çünkü, 341. maddede istinaf başvurusu yapılabilecek kararlar belirtilmiştir. Genel olarak, bu maddede yer almayan diğer kararlar için istinaf süreci işletilemez.
- Delil tespiti talepleriyle ilgili kararlar,
- bağımsız ara kararlar ve
- minimum istinaf limitinin altında kalan kararlar için de istinaf yoluna başvurulamaz.
Ceza davaları açısından, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) uyarınca, 272. maddede sıralanan şu durumlarda istinaf başvurusunda bulunulamaz:
- Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi haricinde, 3 bin Türk Lirası veya daha az bir miktarın adli para cezasına konu olması durumları,
- En fazla 500 günlük adli para cezasını gerektiren suçlar neticesinde beraat kararı verilmesi hâllerinde,
- Kanunlarla belirlenmiş ve ilk derece mahkemesi kararlarının nihai olduğu durumlar için istinaf başvurusunda bulunulamaz.
İdari davalar bağlamında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) gereğince, 45. maddede belirtilen şu durumlar için istinaf başvurusunda bulunulamaz:
- Minimum istinaf sınırının altında kalan kararlar için,
- Acil yargılama usulü kapsamında verilen kararlar için istinaf başvurusunda bulunulamaz.
İstinaf Sınırı (2023)
İstinaf başvuru limitleri her yılın sonunda güncellenmektedir. Kanunda yer alan miktarlar sabitken, yıl sonundaki güncelleme asıl başvuru limiti olarak kabul edilmektedir. Bu güncellemeler, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmektedir.
2023 yılı için hukuk davalarında istinaf başvuru sınırı, 41.710,203 Türk lirası olarak belirlenmiştir. Bu miktarın altında olan kararlar için istinaf başvurusu yapılamaz.
Ceza davalarında, hapis cezalarına yönelik herhangi bir süre sınırlaması bulunmamakla birlikte, hapis cezası adli para cezasına çevrilmedikçe, 3 bin Türk lirası veya daha az adli para cezalarıyla ilgili mahkumiyet kararlarına karşı istinaf başvurusunda bulunulamaz.
İdari davalar söz konusu olduğunda ise, istinaf başvuru limiti 20.000 Türk lirasıdır. Bu miktarın altında olan miktara ilişkin kararlar için istinaf başvurusunda bulunulamaz.
İstinaf Mahkemesi Karar Bozma Oranı
Adalet Bakanlığı, yargıyla ilgili bir dizi istatistik yayınlayabilmektedir. Bu istatistiklerden biri 2019 yılında duyurulmuş, fakat bu duyuruda istinaf mahkemelerinin karar bozma oranlarına dair bilgiler yer almamıştır.
İstinaf mahkemeleri, genellikle kararları bozmaktansa, daha çok kararları düzeltebilme ve esasla ilgili kararlar alabilme yetisine sahiptirler. İlk derece mahkemelerinde gerçekleştirilen işlemlerin benzerlerinin istinaf mahkemelerinde de yer alması nedeniyle, istinaf mahkemelerinin karar bozmak yerine esasla ilgili kararlar alma eğiliminde olduğu gözlemlenmektedir.
İstinaf mahkemelerinin, bir üst mahkeme olmalarına rağmen, ilk derece mahkemeleri gibi kararlar alabildikleri dikkate alındığında, karar bozma oranları üzerine spekülasyon yapmak faydalı olabilir.
İstinaf Mahkemesi Kararı Bozarsa Ne Olur?
Eğer istinaf mahkemesi, bir ilk derece mahkemesinin kararını bozar ise, bu durumda mahkeme, ilk derece mahkemesi gibi, uyuşmazlığın esasına ilişkin karar alabilir. Ayrıca, istinaf mahkemesi, kararı bozduğunda, davayı yeniden görüşülmek üzere ilk derece mahkemesine geri yollayabilir.
İstinaf Dosya Durumu Açık Ne Demektir?
“İstinaf dosya durumu açık” tabiri, ilgili dosyanın üzerindeki incelemenin hâlâ devam ettiğini ve henüz bir kararın verilmediğini belirtmektedir.
İstinaf Feragat Ne Demek?
Hukuk davalarında, HMK’nin 349. maddesine göre, istinaf feragatı mümkündür. Bu, tarafların ilk derece mahkemesinin kararının kendilerine tebliğinden sonra, istinaf başvuru haklarından vazgeçebilecekleri anlamına gelir. İstinafa başvurulduktan sonra da, bu haklarından feragat etmeleri mümkündür ve bu tip bir feragat durumunda başvuru reddedilir.
Ceza davalarında ise istinaftan feragat yapılması mümkün değildir.
İdari davalarda, istinaftan feragat hususu İYUK’ta spesifik olarak düzenlenmemiştir. Ancak, İYUK’un 31. maddesi gereğince, bu kanunda belirtilmeyen konular için HMK hükümleri uygulanacaktır. Bu çerçevede, idari davalarda feragat konuları HMK hükümleri doğrultusunda belirlenecektir.
İstinaf Mahkemesinin Kararını Yargıtay Bozar Mı?
Evet. Yargıtay, gerçekleştireceği analiz sonucunda, yerel ya da istinaf mahkemesinin verdiği karara “bozma kararı” verme hakkına sahiptir.
Bu bozma kararına karşı, dava sürecindeki her bir taraf, kararın revize edilmesi için başvuruda bulunabilir.
İstinaf Mahkemesinde Süreç Ne Kadar Sürede Karar Verir?
İstinaf Mahkemelerinde ön inceleme ve diğer süreçlerin ne kadar süreceği hakkında yazılan İstinaf Süreci Süresi başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
İstinaf Mahkeme Kararına İtiraz
Hukuk davalarında, bölge adliye mahkemelerinin hukuk daireleri tarafından alınan kararlara karşı itiraz etme imkanı bulunmamaktadır. Yani, hukuk davalarında istinaf kararlarına itiraz yapılması mümkün değildir. Ancak, belirli koşullar mevcutsa, bu tür kararlar için Yargıtay’a temyiz yoluyla başvurulabilir.
Ceza davalarında ise, CMK’nın 308/A maddesi gereğince, Cumhuriyet başsavcılığı, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde, kararı veren daireye ya resen ya da bir istem üzerine itiraz edebilir. Aynı zamanda, Cumhuriyet başsavcılığına, itiraz yetkisini kullanabilmesi için başvuruda bulunulabilir. CMK’nın 279. maddesine göre, dosya üzerinden gerçekleştirilen ön inceleme kararlarına karşı itiraz olanağı da mevcuttur.
İdari davalarda ise, İYUK hükümleri gereği, bölge idare mahkemelerinin verdiği kararlara karşı itiraz yoluna gidilemez. Ancak, gerekli koşullar sağlanmışsa, bu kararlara karşı Danıştay’a temyiz yoluyla başvurulabilir.
İstinaf Dilekçesine Cevap Süresi
Hukuk davalarında, HMK’nın 347. maddesine göre, istinaf dilekçesine yanıt verme süresi tebliğ tarihinden itibaren iki haftadır.
Ceza davalarında ise, CMK’nın 277. maddesine göre, istinaf dilekçesine cevap verme süresi, dilekçenin karşı tarafa ulaştırılmasından itibaren bir haftadır.
İdari davalarda, istinaf dilekçesine verilecek yanıtın süresi, dilekçenin ilgili tarafa tebliğinden itibaren otuz gündür.
İstinaf Vekalet Ücreti
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi (AAÜT), her yıl güncellenir ve vekalet ücretleri bu tarife doğrultusunda belirlenir.
2023 yılında geçerli olan AAÜT’ye göre, bölge adliye mahkemelerinde yürütülen istinaf davalarında; duruşmalı işler için vekalet ücreti 5.500 Türk lirası, birden fazla duruşma veya keşif içeren işler için ise 11.000 Türk lirasıdır.
İstanbul Barosu’nun önerdiği Asgari Ücret Tarifesine (AÜTT) göre ise, istinaf mahkemelerinde duruşmalara katılım için belirlenen vekalet ücreti 32.000 Türk lirasıdır.