Evlilik birliğinin sona ermesiyle birlikte, eşlerin müşterek çocukları üzerindeki velayeti gündeme gelmektedir. Velayet, ergin olmayan müşterek çocuğun üstün yararı gözetilerek anne veya babaya verilebilir. Eğer taraflar anlaşır ve hâkim de uygun bulursa ortak velayet söz konusu olabilir. Bu bağlamda çocuk teslimi hakkında hukuki bilgiler ve yeni hukuki düzenlemeleri aşağıdaki satırlarda bulabilirsiniz.
Velayetle tarafların tutumuna göre çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Bunlardan birisi çocukla kişisel ilişki kurabilmesi için bir ebeveynin diğer ebeveyne çocuğu göstermemesi, ilişki kurulmasını engellemesi şeklindedir. Bu şekilde bir sorunla karşılaşıldığı zaman önceki düzenlemeye göre, çocukla kişisel ilişki kurmak isteyen ebeveyn, ilam veya tedbir kararı ile icra dairesine başvurarak icra emri ile çocuğu görebilirdi, eğer ebeveyn çocuğu göstermez veya teslim etmezse kolluk kuvvetlerinden de yardım alınarak zorla çocuk teslimi gerçekleştirilirdi.
Çocuk Teslimine İlişkin Yeni Uygulama
Önceki düzenlemeye göre çocuk, borç olarak görülmekte ve bir malın icrası gibi muamele ile teslimi gerçekleştirilmekteydi.
Çocuk teslimine ilişkin yeni düzenleme, 30.11.2021 tarihli 31675 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak 24.11.2021 tarihli 7343 sayılı İcra ve İflas Kanunun ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yürürlüğe girmiştir. Söz konusu kanuna göre 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’ndaki çocuk teslimine ilişkin hükümler mülga haline geldi. Ayrıca çocuk ile kişisel ilişki kurulması 5395 sayılı Çocukları Koruma Kanunu’nun 41/A maddesi ile “Çocuk teslimi veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair aile mahkemeleri tarafından verilen ilam veya tedbir kararları, çocuğun üstün yararı esas alınarak, Adalet Bakanlığınca kurulan adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerince bu Kısım hükümlerine göre yerine getirilir.” şeklinde düzenlendi.
Yeni düzenlemeye göre velayet hakkının kullanılması ve çocukla kişisel ilişki kurulma kurulabilmesi için icra emri tebliğinin çıkarılması, çocuğun icra memurlarınca zorla alınması gibi uygulamalar kaldırılmış oldu. Yeni düzenlemeye göre çocukla kişisel ilişki kurmak isteyen ebeveyn ilam veya tedbir kararı ile Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’ne başvurur. Başvuru üzerine Müdürlük, ebeveyne çocuğun menfaatini gözeterek belirlediği yere bırakılmasını bildirir. Bildiri üzerine ebeveyn çocuğu bırakmaz veya bırakılmasını reddederse müdürlük bu sefer ebeveyne teslim emri gönderir. Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü çocuğun yerleşim yerindeki müdürlüktür.
Teslim emrinde,
“a) Müdürlük tarafından belirlenen gün ve saatte çocuğu emirde belirtilen yere getirmek zorunda olduğu. b) Çocuğu emirde belirtilen yere getirmesine engel teşkil edecek derecede haklı bir mazereti varsa teslim gününden önce müdürlüğe bildirimde bulunarak çocuğun müdürlükçe alınmasını talep etmesi gerektiği. c) Çocuğu getirmez veya haklı mazereti nedeniyle müdürlükçe alınmasını talep etmezse, çocuğun, uzman veya öğretmen marifetiyle gerekirse kolluktan yardım alınarak ve zor kullanılarak teslim alınacağı. d) Emrin gereğinin yerine getirilmemesi hâlinde disiplin hapsiyle cezalandırılacağı. e) Müdürlükçe yapılan iş ve işlemlere karşı, öğrenme veya tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde, işlemi yapan müdürlüğün bulunduğu yer aile mahkemesine şikâyette bulunabileceği.”
yer almalıdır.
Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’nün işlemlerine karşı öğrenme veya tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde, işlemi yapan müdürlüğün bulunduğu yer aile mahkemesine şikâyette bulunulabilir. Mahkeme şikayetleri ivedilikle dosya üzerinden inceleme suretiyle sonuçlandırır ve gerek görürse tarafları dinleyebilir.
Şahsi İlişki Tesisinde Yeni Dönem
Çocuk ile şahsi ilişki tesisinde yeni dönem uygulamasına göre çocuğun üstün menfaati dikkate alınmaktadır. Her türlü aşamada çocuğun üstün yararına göre hareket edilmektedir. Çocuğun teslimi sürecinde çocuğun kendisini kişi ve ortamlara yabancı hissetmemesi için, çocuğun adli sisteme girmemesi için asgari özen gösterilmektedir.
Çocuğun tesliminde icra hukukun uygulanmasında ebeveyn, çocukla her kişisel ilişki kurmasında 492 sayılı Harçlar Kanunu’na göre belirlenmiş olan ücretleri ödemek mecburiyetineydi. Yeni düzenleme ile ebeveynin Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’ne yapmış olduğu başvuru için, çocuğun teslimine ilişkin diğer aşamalarda herhangi bir ücret yatırmasına gerek yoktur. Ebeveyn işlemleri avukat vasıtasıyla hukukî yardım alarak yürütecek olursa avukatlık ücretini ödemek zorundadır.
Çocuk Teslim Merkezi Nedir
Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğünün talebi üzerine, valilikler ve belediyeler tarafından elverişli teslim mekânları belirlenir, yoksa oluşturulur; araç tahsis edilir ve sürücü görevlendirilir. Merkezler çocukların menfaatleri gözetilerek, çocuğun yaş ve algılama yeteneğine göre, çocuğun kendisini yabancı hissetmeyeceği, endişelenmeyeceği, korkmayacağı, psikolog ve pedagoglar eşliğinde bir ortam şeklinde olmalıdır.
Çocuk Teslim Merkezi, Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü’nün ebeveyne gönderdiği çocuğun teslimi bildirimi veya teslim emri uyarınca çocuğun teslim edileceği yerdir. Bu yerler kreş, okul gibi yerler olabilir. Çocuk teslim merkezinde çocukla psikolog, pedagog, rehber öğretmen veya bunların bulunmaması halinde öğretmen iletişimde bulunmalıdır.
İcra ile Çocuk Teslimi Bitti
Çocuğun bir mal olarak görülüp, ilamlı icra takibinin yapılması gibi ebeveyne teslim edilmesi, çocuğun borç ilişkisindeki gibi borç konusu olması, ebeveynlerinin alacaklı ve borçlu gibi olması şeklindeki ilgili düzenleme mülga olmuştur. Yeni düzenlemeye göre çocuk teslimi artık milletlerarası antlaşmalara uygun biçimde, çocuğun üstün menfaati dikkate alınarak uzman kişilerce yapılacak, eski düzenlemedeki gibi her kişisel ilişki kurmada katlanılan harç ücretlerinin yatırılmasına gerek kalmayacaktır.
